รู้หรือไม่ Food Waste มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมอย่างไร?

รู้หรือไม่ Food Waste มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมอย่างไร?

เพื่อนๆ เคยคิดไหมว่าอาหารที่เรารับประทานเหลือทิ้งกลายเป็น ‘ขยะอาหาร’ ที่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมมากน้อยแค่ไหน ?

Food Waste เป็นปัญหาในหลายประเทศที่กำลังเผชิญ โดยเฉพาะในช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด 19

กับมาตรการล็อกดาวน์ ทำให้คนต้องกักตุนอาหารกันมากขึ้น ส่งผลให้อาหารเสื่อมสภาพจากการเก็บรักษา

ไม่ดี อาหารหมดอายุ รวมถึงขยะอาหารที่เหลือทิ้งจากมื้ออาหารของเราในแต่ละวัน

Food Waste เกิดขึ้นจากไหน?

การสูญเสียอาหาร (Food Loss) ที่เกิดขึ้นในกระบวนการผลิต ตั้งแต่การผลิต การขนส่ง การเก็บรักษา และการแปรรูป

หลังจากนั้นก็จะมีโอกาสเกิดเป็นขยะอาหาร (Food Waste) ในขั้นตอนการจัดจำหน่าย การบริการ และการบริโภค

ผลกระทบ Food Waste ต่อสิ่งแวดล้อม

ขยะอาหารทำให้มีการปล่อยก๊าซเรือนกระจกมากถึง 8% ซึ่งส่งผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงในสภาพแวดล้อมโดยรวม

และทำให้เกิดการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ ยังไม่นับรวมวิธีการฝังกลบเศษอาหาร ที่ส่งผลให้มีการตัดไม้ เพื่อขยายพื้นที่ในการฝังกลบ

Expired date และ Best before date

หลายคนเลือกที่จะทิ้งอาหารทันทีเมื่อเห็น Best before date เพราะความเข้าใจผิดคิดว่าอาหารหมดอายุ จึงเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้เกิดขยะจากเศษอาหาร

รวมถึงค่านิยมของคนไทยที่มักเลือกหยิบสินค้าจากชั้นวางของด้านในก่อน

เพราะอายุของอาหารจะนานกว่าสินค้าที่อยู่ด้านหน้า “First in First out” จึงนำไปสู่การเกิด Food Waste

นอกจากจะส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมแล้ว ยังส่งผลกระทบในเชิงเศรษฐกิจเป็นการลงทุนที่ไร้ประโยชน์ 

เส้นทางของขยะอาหาร

ขยะอาหาร หรือ Food Waste ขยะที่มีปัญหาอย่างมาก ไม่ว่าจะปัญหาในการจัดการที่ต้องใช้วิธีการที่ต่างออกไปจากขยะรูปแบบอื่น ๆ

เป็นขยะที่มาจากหลายแหล่งตั้งแต่ระดับบุคคล ครัวเรือน ร้านอาหาร จนถึงระดับอุตสาหกรรมอาหารขนาดใหญ่

• ระดับบุคคล เป็นระดับที่เล็กที่สุด ในกระบวนการก่อให้เกิดขยะอาหาร ส่วนใหญ่เกิดจากการที่เรารับประทานอาหารไม่หมดในแต่ละมื้อ

และนำไปเททิ้งลงถังขยะ หรือตามจุดบริการที่สถานที่นั้น ๆ กำหนดไว้

• ระดับครัวเรือน ขยะอาหารจากครัวเรือนเป็นอีกระดับที่ใหญ่ขึ้นมาจากบุคคล

ขยะอาหารจากครัวเรือนนั้นส่วนใหญ่มักเป็นเศษอาหารที่เกิดจากการทาน จากการทำกับข้าวเพื่อบริโภคในแต่ละวัน

• ระดับของร้านอาหาร เป็นระดับที่มีขนาดเล็กลงมาจากระดับอุตสาหกรรม ซึ่งเน้นในการประกอบอาหารสำหรับจำหน่าย

ให้บริการแก่ผู้บริโภค เป็นจุดที่มีการรองรับขยะอาหารจากทั้งเหลือบริโภค และการผลิตของทางร้านเอง

• ระดับอุตสาหกรรมด้านอาหารขนาดใหญ่ ที่มีเป็นลักษณะโรงงานที่ต้องผลิตในอาหารออกมาเพื่อจำหน่ายในหลาย ๆ แหล่ง

ต่างก็ใช้วัตถุดิบที่เยอะ และหลากหลาย ทำให้ขยะอาหารที่มาจากโรงงานนั้นมีปริมาณที่ค่อนข้างเยอะกว่าหลาย ๆ ระดับก่อนหน้านี้

หลังจากรู้ที่มาของขยะอาหารแล้วนั้น การจัดการขยะอาหารนั้นเป็นสิ่งที่ทำได้ยากมาก เพราะไม่สามารถจะเผาไหม้ได้เหมือนขยะประเภทอื่น ๆ

ไม่สามารถนำไปรีไซเคิลได้เหมือนขยะพลาสติก ทำให้ขยะอาหารที่มีอยู่มากนั้น ไม่สามารถกำจัดได้อย่างถูกวิธี จนหลาย ๆ ครั้งก็ต้องขนไปทิ้งบางพื้นที่

พอนานวันเข้าก็ทำให้เกิดการสะสม ส่งกลิ่นเหม็น และส่งก๊าซพิษที่เกิดจากการเน่าเสียจนสิ่งแวดล้อมได้รับผลกระทบเช่นกัน

ขยะอาหาร ทำไมกลายเป็นต้นเหตุของ “ภาวะโลกร้อน”

อย่างที่ได้กล่าวไปข้างต้นว่าถ้าหากเกิดการสะสมของขยะอาหารในปริมาณที่เยอะ และเกิดการเน่าเสียในเวลาต่อมา

สิ่งที่ได้จากกระบวนการเน่าเสียนั้นก็คือ “ก๊าซเรือนกระจก” ก๊าซที่เกิดจากการสะสมของเสียประเภทสารอินทรีย์

และทำให้เกิดเป็นก๊าซมีเทนในลำดับถัดมา ซึ่งก๊าซเรือนกระจกนี่เอง ที่เป็นต้นเหตุให้เกิด “ภาวะโลกร้อน” มากกว่าก๊าซคาร์บอนไดออกไซต์ถึง 25 เท่า

แล้วจะลดขยะอาหารได้อย่างไรบ้าง ?

ระดับบุคคล และครัวเรือน

ระดับของบุคคล และครัวเรือน คือระดับที่เราสามารถเริ่มต้นการจัดการขยะอาหารได้แบบง่าย ๆ เพราะเป็นหน่วยขนาดเล็กที่สามารถควบคุมในเรื่องของขยะอาหาร

ได้ตั้งแต่ขั้นตอนการผลิต ไม่ว่าจะเป็นการวางแผนจ่ายตลาด สำหรับวัตถุดิบทำอาหารให้พอดี การจัดเก็บอาหารให้ถูกวิธี การทำอาหารให้พอดีจะได้ไม่เหลือทิ้ง

รวมไปถึงการแปรรูปอาหารให้กลายเป็นเมนูใหม่ อย่างเช่นการแปรรูปผักที่เหลือ อาหารที่เหลือเป็น “แกงโฮะ” อาหารพื้นบ้านของภาคเหนือที่นับได้ว่าเป็นการจัดการเศษอาหารที่เหลือได้อย่างดี

เพราะแต่เดิม “แกงโฮะ” เองเป็นแกงที่นำอาหารที่เหลือในตู้มา เทรวมกันเติมผัก หรือเครื่องเคียงอื่น ๆ ที่ชอบ เป็นที่มาของคำว่า “โฮะ” ในภาษาเหนือที่แปลว่าเอามารวมกัน

ระดับร้านอาหาร จนถึงอุตสาหกรรมอาหาร

อุตสาหกรรมด้านอาหารก็เป็นอีกหนึ่งอย่างที่เราปฏิเสธไม่ได้ว่าอาหารที่ถูกคัดทิ้งออกมา เนื่องจากหลาย ๆ ปัจจัยนั้นก็มักจะมีในปริมาณที่มาก และหลาย ๆ ครั้ง

ปัญหาขยะอาหารเองก็เกิดจากอุตสาหกรรมอาหารเช่นกัน ซึ่งในประเทศไทยเองก็ได้มีแผนยุทธศาสตร์แห่งชาติฉบับที่ 11 ได้กำหนดกรอบยุทธศาสตร์ความมั่นคงทางอาหาร

เพื่อผลักดันให้มีการจัดการขยะอาหารที่ถูกทิ้งให้มีปริมาณน้อยลง นอกจากนี้ในอุตสาหกรรมอาหารเองก็ต้องสร้างการตระหนักถึงคุณค่า และต้นทุนของวัตถุดิบเช่นกัน

โดยมีแนวทางในการจัดการกับขยะอาหารให้มีประสิทธิภาพ 5 ประการ คือ

1) การจัดการวัตถุดิบให้หมดไม่มีคงเหลือ

2) มีการวางแผนการประกอบอาหารให้พอดีกับความต้องการของผู้บริโภค

3) ลดปริมาณเศษอาหาร หรือเศษของเหลือจากวัตถุดิบที่ใช้ในการตกแต่งอาหารให้เหลือน้อยที่สุด

4) ตรวจสอบปริมาณวัตถุดิบที่คงเหลือในกระบวนการผลิตให้เกิดคุณค่า

5) สร้างจิตสำนึกการรับประทานอาหารให้หมดไม่เหลือทิ้ง

เพียงแค่ 5 ขั้นตอนนี้ก็จะช่วยให้ขยะอาหารจากอุตสาหกรรมอาหารลดน้อยลง แถมยังได้ช่วยในการลดต้นทุนทางด้านการผลิตเช่นกัน